کتاب «خان جنید در ایران» گزارشی است از سرگذشت او در صحرای ترکمن و خراسان تا اواخر زمستان همان سال که آن نیز سراسر به جنگ و جدل گذشت.
کتاب «خان جنید در ایران»، شیر صحرای قراقوم در ترکمن صحرا از تیر تا بهمن ۱۳۰۷ به قلم کاوه بیات، پژوهشگر، مترجم و تاریخ‌نگار از سوی انتشارات شیرازه کتاب ما منتشر شد. این کتاب به قلم کاوه بیات گزارشی است از سرگذشت او در صحرای ترکمن و خراسان تا اواخر زمستان همان سال که آن نیز سراسر به جنگ و جدل گذشت.
قربان‌محمد سردار (۱۸۶۲-۱۹۳۸) معروف به خان‌جنید، یکی از بزرگ‌ترین رهبران سیاسی و نظامی ترکمن در سال‌های نخست قرن بیستم است. او در پی ده-دوازده سال مبارزه بی‌امان با روس‌ها برای آزادی میهنش که از آخرین سال‌های حاکمیت تزاری آغاز شده تا تثبیت اقتدار جانشین بلشویک تزارها بر خوارزم و ورارود ادامه یافت، در بهار سال ۱۳۰۷ شمسی مجبور شد به ایران بگریزد.
«جنید خان، یکی از رهبران قیام مسلمانان آسیای مرکزی بر ضد حکومت روسیه تزاری و شوروی. قربان محمد، معروف به جنیدخان، فرزند خواجه بای، در ۱۸۶۲/۱۲۷۹ در ناحیه تخته در روستای بدرقند واقع در ترکمنستان کنونی به دنیا آمد. او از ترکمن‌های طایفه یموت، از شاخه اورسقچی و از تیره جنید بود. قربان محمد سال‌ها به قضاوت و میرایی پرداخت و معتمد مردم بود. ترکمن‌ها که قبایل کوچ‌رو بودند، از قرن سیزدهم/ نوزدهم به تدریج به خیوه کوچ کردند و خانات خیوه که عمدتا ازبک و از شاخه قونگرات بودند، از نیروی سوارکاران ترکمن بهره می‌بردند، اما از دیرباز بین ازبک‌های خیوه و دیگر گروه‌های قومی این منطقه، به ویژه ترکمن‌ها اختلافاتی وجود داشت و پس از آن‌که خیوه در سال‌های ۱۸۷۳/۱۲۹۰ به تحت‌الحمایگی روسیه درآمد، این اختلافات شدت یافت، زیرا با افزایش قدرت دولت مرکزی و همچنین استفاده خانات خیوه از دیگر قوم‌ها به عنوان نیروی نظامی، اهمیت ترکمن‌ها نزد خانات کاهش پیدا کرد.
با روی کار آمدن اسفندیارخان ۱۹۱۱۰/ ۱۳۲۸ نارضایتی ترکمن‌ها بیشتر شد، زیرا وی برای انجام دادن برخی از برنامه‌های نوسازی خیوه، از جمله راه‌سازی و تلفن و تلگراف، مالیات‌ها را افزایش داده بود. با تشدید اختلافات ترکمن‌ها و خان خیوه در ۱۳۳۲/۱۹۱۴ سران مذهبی ترکمن از جنیدخان خواستند تا رهبری مخالفان را به عهده بگیرد. افزون بر ترکمن‌ها، ازبک‌هایی که از سیاست‌های خان خیوه به تنگ آمده بودند نیز از جنیدخان حمایت کردند. روس‌ها که نمی‌خواستند قدرت خان خیوه و ترکمن‌ها افزایش یابد، با افزایش تنش و به ویژه حمله به ترکمن‌ها به مرکز خیوه در ربیع الاخر ۱۳۳۳/ مارس ۱۹۱۵ نیروهای خود را در همان سال به این منطقه گسیل داشتند و بین شورشیان و خان خیوه صلح برقرار کردند. با اغاز جنگ جهانی اول (۱۹۱۴-۱۹۱۸) و ورود روسیه به جنگ، جنیدخان نیز از این فرصت استفاده کرد و با گردآوری نیروهای ترکمن به نبرد با خان خیوه پرداخت. یموت‌های خیوه نیز به سبب موفقیت‌های نظامی قربان محمد، وی را جنیدخان یا خان‌جنید نامیدند.»*
کتاب «خان جنید در ایران» به قلم کاوه در ۱۰۶ صفحه و به بهای ۴۰ هزارتومان از سوی انتشارات شیرازه کتاب ما به چاپ رسید.
*خان جنید به روایت دانشنامه جهان اسلام
ثبت دیدگاه