کتاب «خلاصة‌الاخبار فی بیان احوال الاخیار» تألیف غیاث‌الدین بن همام‌الدین مشهور به «خواندمیر» با تصحیح میرهاشم محدّث توسط انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی(مرکز پوهش های اسرانی و اسلامی) چاپ و منتشر شد.
کتاب «خلاصة‌الاخبار فی بیان احوال الاخیار» تألیف غیاث‌الدین بن همام‌الدین مشهور به «خواندمیر» با تصحیح میرهاشم محدّث توسط انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی(مرکز پوهش های اسرانی و اسلامی) چاپ و منتشر شد.
تاریخ‌نگاری از فرازهای فاخر فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی است که با توجه به اهمیّت آن، شایستۀ پژوهشهای بیشتر و عمیق‌تر است.
«خلاصة‌الاخبار فی بیان احوال‌الاخیار» تألیف غیاث‌الدین محمد خواندمیر در سلسلۀ تواریخ عمومی جای دارد که در عهد تیموریان تألیف شده است و اهمیّت آن در قسمت‌های نزدیک به عهد مؤلف و شرح احوال معاریف عهد، افزایش می‌یابد. این کتاب تاریخ از ابتدای آفرینش تا سال ۹۰۵ هجری قمری است.
مؤلف این کتاب غیاث‌الدین بن همام‌الدین مشهور به خواندمیر، نوۀ دختری میرخواند است. مؤلف طبق تصریح خودش چون کتاب روضة‌الصفای جدش را عظیم و بزرگ دانسته برای استفادۀ بیشتر، آن کتاب را خلاصه کرده و خلاصة‌الاخبار نامیده و بیست‌وسه سال بعد دوباره با استفاده از همان روضة‌الصفا و منابع دیگر حبیب‌السیر را خلق کرده است. بنابراین این سه کتاب مانند سه ضلعی هستند که مثلث منابع تاریخ ایران را تشکیل می‌دهند. هر سه کتاب شخصیت حقیقی و حقوقی خاص خود را دارند. مطالبی در هر کدام از این سه کتاب هست که در آن دو تای دیگر نیست. خواندمیر شاعر هم بوده و اشعار زیادی از خودش در این کتاب آورده است.
تألیف این کتاب در سال ۹۰۴ شروع شده و در سال نهصد و پنج خاتمه یافته است
خلاصة‌الاخبار دارای یک مقدمه و ده مقاله و یک خاتمه به شرح زیر است:
مقدمه: در خلقت و آفرینش جهان.
مقالۀ اول: در ذکر انبیاء مرسلین صلوات الله علیهم اجمعین.
مقالۀ دوم: در ذکر حکما رحمة الله علیهم.
مقام سوم: در ذکر ملوک عجم و سلاطین ماتقدم.
مقالۀ چهارم: در ذکر حالات و غزوات پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم.
مقالۀ پنجم در ذکر خلفای راشدین و ائمۀ اثنی عشر رضوان الله علیهم اجمعین.
مقالۀ ششم: در ذکر خلفای بنی‌امیه.
مقالۀ هفتم: در ذکر خلفای عباسیه.
مقالۀ هشتم: در ذکر طبقات سلاطین که بعضی معاصر عباسیان و برخی بعد از ایشان بوده‌اند.
مقالۀ نهم: در ذکر فرزندان یافث بن نوح و مغولان.
مقالۀ دهم: در ذکر پادشاهی امیرتیمور گورکان و بیان سلطنت اولاد او.
خاتمه در تاریخ هرات و ساختمانها و باغهای آن شهر و سرگذشت نودوهشت تن از مشایخ و دانشمندان و فضلا و سرایندگان و خوشنویسانی که در کتابخانۀ سلطانی کار کرده‌اند و نیز نقاشان و مهندسان و استادان موسیقی و نوازندگان روزگار سلطان حسین بایقرا.
خواندمیر حدود سال ۸۸۰ هجری قمری در خاندانی شیرازی در هرات به دنیا آمد و در سال ۹۴۲ در هندوستان درگذشت و بنابر خواستۀ خودش در مزار خواجه نظام‌الدین اولیا نزدیک آرامگاه امیرخسرو دهلوی دفن شد. او در عرض این مدت توانست آثار مهمی از خود به یادگار بگذارد که عبارتند از: مآثرالملوک، خلاصة‌الاخبار، حبیب‌السیر فی اخبار افراد البشر، منتخب تاریخ وصاف، قانون همایونی، همایون‌نامه، مکارم‌الاخلاق، و دستورالوزراء.
لازم به ذکر است که شرح حال خواندمیر همراه با معرفی آثارش به قلم سیدعلی آل‌داوود در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (ج ۲۳، ص ۱۲۴ تا ۱۲۸) نوشته شده است.
کل کتاب «خلاصة‌الاخبار فی بیان احوال‌الاخیار» تا کنون چاپ نشده بود.اکنون این کتاب که از مواریث تاریخ‌نگاری فارسی است، برای نخستین بار به طور کامل با تصحیح میرهاشم محدث توسط انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی منتشرشده و در دسترس علاقه‌مندان به تاریخ ایران و زبان فارسی قرارگرفته است.
«خلاصة‌الاخبار فی بیان احوال‌الاخیار» در۱۲۷۵ صفحه و بهای ۶۸۵ هزار تومان، با شمارگان ۵۰۰ نسخه به چاپ رسیده است.
ثبت دیدگاه