مهدی بزاز دستفروش: در نتیجه فتح آذربایجان، فارس و عراق به دست تیمور در قرن نهم هجری، هنرمندان مکاتب تبریز و شیراز و بغداد ناگزیر به آسیای مرکزی و به‌ویژه سمرقند کوچانده شدند، سپس زمانی که هرات در پرتو فرهنگ دوستی تیموریان و دولتمردانی چون امیرعلی شیر نوایی به یک کانون هنری جذاب تبدیل شد، شماری از پرورش‌یافتگان مکتب هنری تبریز به آنجا روی آوردند و در شکل‌گیری مکتب هنرهای تصویری هرات تأثیر بارز گذاشتند.
هنرمندان شناخته‌شده مکتب تبریز چون جعفر تبریزی، از سرپرستان کتابخانه دربار هرات، پیرسید احمد، خواجه علی مصور، قوام الدین و غیاث‌الدین و … در آفرینش آثار و تربیت شاگردان سهم اساسی داشتند. به‌عنوان مثال پیر سید احمد تبریزی یکی از مربیان کمال‌الدین بهزاد بود. مولانا جعفر تبریز ، خوشنویس مهاجرت کرده از تبریز به هرات نیز ضمن آنکه کتابت شاهنامه بایسنغری را به عهده داشته، در کتابخانه بایسنغر میرزا، چهل تن خوشنویس و دیگر هنرمندان پیوسته به ریاست و سرپرستی او به کار کتابت و مصوری و مذهبی و قطاعی و وصالی و مجلدی و از این‌گونه هنرها مشغول بوده‌اند. از جمله آثار ساخته و پرداخته شده در زیر نظر و سرپرستی جعفر تبریزی، که به جهت خدمت در دربار بایسنغر میرزا به جعفر بایسنغری شهرت یافته نسخه شاهنامه معروف به شاهنامه بایسنغری است که کار کتابت آن را خود جعفر به انجام رسانده است. به اعتقاد صاحب‌نظران عرصه هنر کتاب‌آرائی، در تهیه شاهنامه بایسنقری دقیق‌ترین شرایط هنر کتابی رعایت شده و تذهیب و ترصیع و تشعیر و تصویر و تجلید آن، به بهترین وجهی انجام شده است و آن را عالی‌ترین نمونه تفننی، فن تزئین کتاب می‌توان دانست که گواهی بر تکامل هنر کتاب‌آرائی در هرات است که خود بر پایه دستاوردهای گذشته هنر مکاتب تبریز و شیراز استوار بوده است.
این نسخه که برای خزانه غیاث‌الدین بایسنقر، نواده تیمور ترتیب یافته است، دارای مقدمه‌ای است به نثر که بعدها به مقدمه بایسنغری شهرت یافت، این نسخه که در کتابخانه کاخ گلستان نگهداری می‌شود از حیث کاغذ و کتابت و سرلوحه و شسمه و جدول و تذهیب و ترصیع و جلد و شیرازه‌بندی و مجالس تصویر از نسخ کم‌مانندی است که هنرمندان دوره تیموری ایجاد کرده‌اند و نظایر آن‌هم در آن اعصار درخشان هنری چندان متعدد به وجود نیامده است.
این شاهنامه با قطع رحلی (۲۶ سانتیمتر در ۳۸ سانتیمتر) شامل ۷۰۰ صفحه که هر صفحه ۳۱ سطر و هر سطر شامل سه بیت به قلم نستعلیق بر کاغذ خانبالغ نخودی کتابت شده است. این اثر با یک شمسه مذهب عالی، حاوی کتیبه‌ای به قلم رقاع بر زمینه زرین، شامل نام و القاب بایسنقر میرزا آغاز می‌شود. صفحه‌های دوم و سوم شامل تصویرشکارگاه است و بر دو صفحه مذهب به نقش دو ترنج، نام و القاب آن شاهزاده دیده می‌شود. شاهنامه بایسنقری را امیرنظام گروسی، به کتابخانه کاخ موزه گلستان هدیه کرده است و براساس اعلام رسمی کمیته حافظه جهانی که در ۲۱ تا ۲۵ خرداد ۱۳۸۶ در پروتوریای آفریقای جنوبی برگزار شد و بنابر اعلام نظر کارشناسان یونسکو، این اثر در حافظه جهانی به ثبت رسیده است.
ثبت دیدگاه