کریم علیزاده: تنش‌های نژادی در دنیای غرب، بویژه جنبش‌هایی که به دنبال برتری‌جویی سفیدپوستان هستند باعث شده که کنشگران در حوزه‌های مختلف تمامی ابعاد و زوایا، ریشه‌ها و نمادها و میراث نژادپرستی را با دقت مورد بررسی قرار دهند. در شهرهای مختلف امریکا و اروپا، همزمان با پایین کشیدن مجسمه‌های شخصیت‌هایی که زمانی برده‌دار بودند و یا از برده‌داری حمایت می‌کردند، کسانی نیز خواهان این هستند که در شمایل‌نگاری حضرت عیسی مسیح (ع) نیز بازنگری شود و حتی خواهان پایین کشیدن مجسمه‌ها و شمایل‌نگاری‌های وی نیز هستند. چرا؟
آنا سوارتوود هاوس (Anna Swartwood House) استادیار تاریخ و هنر در دانشگاه کارولینای جنوبی مقاله‌ی کوتاهی منتشر کرده و در آن به این مسئله می‌پردازد که چطور و از کجا مسیح سفیدپوست، چشم‌آبی و خوش‌چهره شد در حالی که همه می‌دانیم ایشان در فلسطین زندگی کرده بود و چهره‌ی ایشان با این ویژگی‌ها نامحتمل بوده است. کنشگران بر این باورند که در طول تاریخ چهره‌ی سفیدپوست و اروپایی مسیح الهام‌بخش و تقویت‌کننده‌ی باورهای برتری‌جویانه‌ی سفیدها بوده و هست.
نویسنده در این مقاله به تاریخ شمایل‌نگاری مسیح می‌پردازد و بطور اجمالی از قدیمی‌ترین تصاویری که وی را نمایش داده‌اند تا تصاویری که از وی در سده‌های میانه و رنسانس ارائه شده پرداخته و به تغییراتی که به مرور زمان در آنها ایجاد شده اشاره کرده است. نویسنده با مرور منابع تاریخی می‌گوید که سفیدپوست و چشم‌آبی شدن مسیح از آنجا شروع شد که تصویرگران سده‌های اولیه‌ی میلادی به تلفیق در شمایل‌نگاری روی آوردند. بطور مثال تصویر مسیح به تصاویر اورفئوس، هرمس، و آپولو نزدیک‌تر و مشابه شد که ریشه در باورهای پیش از مسیحیت در اروپا داشتند. از دوره‌ی رنسانس به بعد هنرمندان شروع کردند به تصویرگری مسیح به گونه‌ای که وی شبیه خودشان باشد. در مناطق مختلفی از دنیا همچون اتیوپی و هند نیز مسیح به شکلی شبیه به چهره‌های بومی تصویر شده است. عامل دیگری نیز وجود داشت که باعث شد چهره‌ی خاورمیانه‌ای مسیح به تدریج جای خود را به مسیح اروپایی بدهد، و آن گسترش باورهای ضدیهودی در اروپا بود. هنرمندان به تدریج با ترسیم وی با چهره‌ی اروپایی قصد داشتند وی را از پیشینه‌ی یهودی‌اش و یهودیت جدا کنند. اما با گسترش روابط تجاری وسیع که از سده ی ۱۵-۱۶ میلادی شروع شد و بویژه از زمانی که قدرت‌های اروپایی مناطق مختلف دنیا را اشغال و به زیر استعمار خود درآوردند، چهره‌ی اروپایی مسیح نیز در همه رواج بیشتری یافت و غالب شد. برخی اندیشمندان بر این باورند که چند سده استعمارگری اروپاییان باعث شد که مسیح سفیدپوست با منطق امپریالیسم همبسته شود و سرکوب بومیان امریکایی و افریقایی را موجه بنمایاند. در چند دهه‌ی گذشته صنعت سینمای هالیوود نیز در رواج مسیح با چهره‌ی اروپایی نقش بسیار مهمی بازی کرده است. در اکثر فیلم‌هایی که در آن چهره‌ی مسیح نشان داده شده، وی را سفیدپوست و چشم‌آبی می‌بینیم.
این مطلب خلاصه و ترجمه‌ی آزاد از مقاله‌ای بود که در نشریه‌ی The Conversation منتشر شده است که از لینک زیر می‌توانید ببینید و بخوانید.
ثبت دیدگاه