به گزارش ایران ورجاوند جبرییل نوکنده رییس موزه ملی ایران در آین گشایش همایش گفت: مفتخریم در آستانۀ نوروز طبیعت، نوروز باستان‌شناسان را با برگزاری هفدهمین گردهمایی سالانه جشن بگیریم. این همایش که نتیجه فعالیت‌های یک سال کاری باستانشناسی ایران را دربرگرفته است، با تلاش همکارانمان در پژوهشگاه و پژوهشکده باستانشناسی محقق شده است. موزه ملی ایران هم افتخار همراهی این همایش را با مشارکت در برگزاری آن از طریق بسیج تمامی امکانات و نیز برگزاری نمایشگاهی از یافته‌های یک سال اخیر داشته است. نمایشگاه هفدهمین همایش سالانه باستانشناسی ایران نیز با حدود ۱۲۳ شیء از محوطه‌های چگاسفلی، لیارسنگ‌بن، بازه‌هور، چهرآباد، سگزآباد، امیرآباد و آجرپزی بازه زمانی هزاره چهارم پ‌م، عصر مفرغ، عصر آهن و دوره ساسانی را پوشش می‌دهد. مهم‌ترین شی این نمایشگاه، یک دندان انسان است که بیش از ۴۰ هزار سال قدمت دارد و در اواخر دهه ۱۳۷۰ در غار وزمه در نزدیکی شهر اسلام آباد غرب در استان کرمانشاه کشف شد. بررسی میکرو سی تی اسکن این دندان توسط پژوهشگران دانشگاه فرانسوی و موزه ملی نشان داد که مربوط به انسان نئاندرتال است. این کشف برای اولین بار به‌طور قاطعی ثابت کرد که انسان نئاندرتال در ایران هم می‌زیسته است. از دیگر اشیاء شاخص این نمایشگاه استل‌های سنگی چگاسفلی که کهن‌ترین استل‌های منقوش پیش از تاریخ ایران است. پیکره‌های شیشه‌ای دوره اشکانی محوطه لیارسنگ‌بن به شکل لاک‌پشت و مشت گره کرده و پارچه‌ها و دست‌کش چرمی معدن چهرآباد زنجان و گچبری‌های ساسانی بازه‌هور خراسان که یادآور آثار بندیان دره‌گز هستند. نمایشگاه‌هایی از این دست، علی‌رغم پیچیدگی‌هایی که در برگزاری آنها وجود دارد از قبیل حفاظت و مرمت اشیاء و انتقال از استان‌ها، به‌سان خون تازه‌ای هستند که در رگ‌های موزه‌های کشور جاری می‌شود و موزه ملی ایران این بخت را داشته است که با مشارکت پایاپای در برگزاری کنگره‌های باستانشناسی، هرساله شاهد ورود اشیائی از تازه‌ترین کشفیات باستانشناسی ایران باشد و این فرصت برای بازدیدکنندگان و کارکنان موزه ملی ایران اهمیت بسیار دارد.
نوکنده گفت: نکته آخر اینکه هفدهمین همایش را در حالی برگزار می‌کنیم که یکی از شرکت‌کنندگان در همایش نخست این سلسله نشست‌ها، پروفسور رابرت دایسُن، کاوشگر حسنلو و تپه حضار، دو روز پیش دار فانی را وداع گفت. بی‌شک نام او در باستانشناسی ایران زنده است، ضمن تسلیت به خانواده ایشان و همکاران باستان‌شناس، برای همه شما آروزی سلامتی و شادی دارم.
تلاش برای کاوش مشترک در ایران فرهنگی
بهروز عمرانی رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در سخنانی گفت: در وهله نخست بر خود وظیفه می‌دانم که به پاس زحمات همکارانم در پژوهشکده باستانشناسی طی سالی که گذشت در راستای انجام فعالیت‌های میدانی، نظارتی و علمی ایشان، سپاسگذاری خود را اعلام کنم. تلاش پژوهشکده باستانشناسی در تدوین ضوابط و دستورالعمل‌ها ستودنی است و البته تا رسیدن به جایگاه مطلوب می‌بایست جدیت بیشتری اعمال شود. با توجه به اهمیت تهیه نقشه باستانشناسی در امر حفاظت از محوطه‌ها و پاسخ‌گویی به موضوع توسعه اقتصادی، نقشه باستانشناسی اصلی‌ترین اولویت پژوهشکده در سال پیش رو خواهد بود. الزام قانونی در تعیین عرصه و حریم محوطه‌ها و علامت‌گذاری به منظور بهره‌مندی از چتر حمایتی قوانین، نکته دیگری است که ادارات کل استان‌ها و پژوهشکده باستانشناسی باید به آن توجه بیشتری کنند.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به پیگیری پیوست تخصصی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، موضوع بند الف مادۀ ۱۰۰ قانون برنامه ششم، گفت: این امر با مشارکت پژوهشگاه هم اینک در دست انجام است، و در آن تمامی طرح‌های بزرگ و مهم کشور در سطوح ملی، منطقه‌ای و شهری ملزم به تهیه پیوست تخصصی مذکور گردیده‌اند. فرصتی مغتنم است که باید از آن در جهت حفاظت و شناسایی میراث فرهنگی و بررسی روند تطور فرهنگی مناطق در حوزه‌های باستانشناسی، هنرهای سنتی، زبان‌شناسی و مردم‌شناختی بهره جست.
عمرانی گفت: مبحث بهره‌مندی از ظرفیت پروژه‌های نجات‌بخشی، با عنایت به موضوع قانون برشمرده، می‌بایست در فاز مطالعه و امکان‌سنجی طرحها مطالعات میراث فرهنگی انجام شده، و این مطالعات در شناسایی و پاسخ‌گویی به زوایای پنهان روند فرهنگی مناطق باستانشناسی کشور موثر واقع شوند. تداوم منظم و هدفمند پژوهش‌های باستانشناسی پرسش‌محور، در کنار بهره‌مندی از علوم میان‌رشته‌ای همچون دیرین‌اقلیم‌شناسی، گیاه‌شناسی، ژئوفیزیک و… بی‌تردید در درک بهتر وضعیت فرهنگی مناطق باستانشناسی از دیگر انتظارات آتی پژوهشگاه از پژوهشکدۀ باستانشناسی و جامعۀ باستانشناسی کشور اعم از دانشگاهیان و پژوهشگران آزاد است.
عمرانی یکی از چالش‌های پیش روی مدیران میراث فرهنگی را در سطوح ملی و جهانی، چگونگی انتقال اهمیت جایگاه علمی و فرهنگی محوطه‌های باستانشناسی به آحاد جامعه خواند و گفت: از این طریق و با آگاهی‌بخشی به مردم برای حفاظت بیشتر از آثار تاریخی است که تحقق توسعه، پایدار شدنی خواهد بود. به نظر می‌رسد که می‌بایست ارتباط بیشتری بین بدنه تخصصی باستانشناسی و کارشناسان امور گردشگری برقرار شود تا بتوان ضمن همکاری با کارشناسان گردشگری، امکان بازدید عموم مردم را از نتایج پژوهش‌ها و یافته‌های باستان‌شناختی فراهم آورد، و در عین حال به حساسیت‌های خاص جامعه باستانشناسی در این گونه موارد و موضوع آسیب‌پذیری ذاتی محوطه‌ها، بافت‌ها و بناهای تاریخی و فرهنگی نیز توجه داشت.
او دربارۀ انتشارات پژوهشگاه گفت: اقدام پژوهشکده باستانشناسی در انتشار منظم مجله باستانشناسی درسالی که گذشت، و انتشار مجدد گزارش‌های باستانشناسی دوره‌ای، برنامه‌ریزی در برپایی نشست‌های منظم گزارش به همکار از سوی گروه‌های اعزامی، بی‌تردید قدم‌های مثبتی در جهت جلوگیری از انباشت داده‌های خام حاصل از کاوش‌ها در بایگانی باستانشناسی بوده است.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نظارت دقیق پژوهشکده بر فعالیت‌های باستانشناسی را مسئله دیگری خواند که موجب ارتقای فعالیت‌های باستانشناسی کشور شده است و در این خصوص، واگذاری طرح‌های پژوهشی و توجه به ظرفیت دانشجویان تحصیلات تکمیلی موکداً توصیه می‌شود.
عمرانی با بیان اینکه حفاظت‌های پس از کاوش از الزامات فعالیت‌های باستانشناسی میدانی در محوطه‌های تاریخی است، گفت: بهره‌مندی از ظرفیت‌های پژوهشکده‌های حفاظت و مرمت، و ابنیه و بافت موجب هم‌افزایی در دست‌یابی به تحقق حفاظت از میراث فرهنگی و مقدمات ایجاد محوطه موزه در محوطه‌های شاخص خواهد شد و امکان بازدید پس از فعالیت‌های پیش‌گفته، موجب آگاهی جامعه از گذشته و هویت فرهنگی، دینی و ملی خواهد بود. برای زنده ماندن هر محوطه، باستان‌شناسان باید بتوانند اهمیت و جایگاه آن را به صورت روایتی ساده و قابل فهم برای مردم توضیح دهند، چرا که عدم معرفی نتایج پژوهش‌های علمی در محوطه‌های تاریخی سبب تضییع حقوق شهروندان و عدم اثربخشی اینگونه فعالیت‌ها خواهد بود.
عمرانی امیدواری کرد: در سال پیش رو با عنایت به مفاد قانون برنامه ششم توسعه در خصوص شناسایی و حفاظت در حوزه ایران فرهنگی و دستور مقام عالی وزارت بر این موضوع بتوان سوای اقدامات مطالعاتی همچون انتشار کتب با مضامین سمرقند، افغانستان، گرجستان،کشورهای آسیای میانه و آسیایی صغیر شاهد راه‌اندازی گروه‌های کاوش مشترک در این حوزه بوده و در سال آتی امکان برگزاری کنگره باستانشناسی در سطح بین‌المللی را فراهم آوریم.
صدور ۳۸ مجوز بررسی باستان شناسی
صدور۳۸ مجوز بررسی های باستان شناسی ، بخش قابل توجهی از فعالیت های پژوهشی پژوهشکده باستان شناسی را در سال ۱۳۹۷ را به خود اختصاص می دهد که تلاشی لازم و ضروری برای تکمیل نقشه باستان شناسی است.
روح‌الله شیرازی در در هفدهمین گردهمایی باستان شناسان ایران با اشاره به اینکه در سال ۱۳۹۷ خورشیدی ۲۳۰ مجوز فعالیت میدانی اعم از بررسی، کاوش و برنامه های مستندنگاری صادر شده تصریح کرد : این فعالیت ها که در چارچوب وظایف ذاتی پژوهشکده باستان شناسی شکل گرفته اند طیف متنوعی از کارها را در بر می گیرد.
وی افزود : جدای از برنامه های متعدد تعیین عرصه و پیشنهاد حریم که تعداد آنها در سال های ۱۳۹۷ به ۵۴ مورد می رسد، بررسی های باستان شناسی (۳۸ مجوز بررسی) بخش قابل توجهی از فعالیت های پژوهشی را به خود اختصاص می دهد که تلاشی لازم و ضروری برای تکمیل نقشه باستان شناسی است، در سال ۱۳۹۷ این بررسی ها در بخش جنوبی کشور مترکز بوده است.
شیرازی با اشاره به بررسی هایی که با محوریت دوره پارینه سنگی در دشت ایذه صورت گرفته است اظهار داشت : بررسی غارها و پناهگاه های صخره ای در این دشت که در شمال شرق خوزستان واقع شده منجر به شناسایی ۶۹ محوطه پارینه سنگی جدید، فراپارینه سنگی و نوسنگی شد.
به گفته این باستان شناس، اهمیت این یافته ها در فراهم آوردن پاسخ های مستند برای پرسش هایی است که در زمینه ماهیتِ فرهنگیِ گروه های شکارورز گردآورنده در واپسین هزاره های دوره پلیستوسین در سرحدات زاگرس مرکزی و جنوبی وجود دارد.
او خاطرنشان کرد : کاری که این بررسی میدانی امکان انجام آن مهیا کرد مطالعه الگوهای پراکنش غارها و پناهگاه ها و نیز مطالعات دیرین اقلیم در بسترهای تالابی دشت ایذه است.
وی در ادامه به دومین برنامه میدانی بررسی باستان شناسی در صفحات جنوبی استان فارس در لارستان انجام یافته است اشاره کرد که در طی این برنامه میدانی ۳۰۱ اثر فرهنگی-تاریخی شناسایی شد.
شیرازی با بیان اینکه ثبت ۲۲ محوطه از دوران پارینه سنگی، گواهی بر اهمیت این دوره و حضور انسان از حدود ۸۰ هزار سال قبل در این منطقه دارد تصریح کرد :از دوره های مختلف، بویژه دوران تاریخی، استقرار ها و آثار متعددی یافت شده که از آن جمله میتوان به ۸۸ قلعه از دوران ساسانی در این ناحیه از سرزمین فارس اشاره نمود.
رییس پژوهشکده باستان شناسی گفت :این نتایج به خوبی نشان می دهد که این بخش از سرزمین ایران، همچون دیگر بخشهای فلات ایران، نقش مهمی در روند تکامل فرهنگی ایفا کرده است.
او در ادامه به صدور ۳۵ مجوز برنامه های نجات بخشی و کاوش اضطراری در سال ۱۳۹۷ اشاره کرد که بیشتر این فعالیت ها در منطقه شمال غرب و غرب کشور متمرکز بوده و گفت : در این راستا مطالعات میراث فرهنگی در محدوده سد کانی سیب، در حاشیه رودخانه زاب کوچک، از سال ۱۳۹۵ در استان آذربایجان غربی و در شهرستان پیرانشهر در جنوب دریاچه ارومیه آغاز شده بود.
او خاطرنشان کرد :در نتیجه بررسی های باستان شناسی در این حوضه، بیش از ۳۰ محوطه باستان شناختی از ادوار مختلف شناسایی شده است.
شیرازی افزود :برنامه ریزی جهت انجام مطالعات اضطراری و نجات بخشی در سال ۱۳۹۷، با اعزام ۹ گروه کاوش آغاز شد که نتایج قابل توجهی در زمینه باستان شناسی در ادوار مختلف بویژه دوره مفرغ، عصر آهن و نیز دوره ساسانی بدست آمد که بی تردید این داده ها در شناخت زوایای تاریک باستان شناسی شمال غرب کشور تاثیر به سزایی خواهد داشت.
رییس پژوهشکده باستان شناسی تصریح کرد :۴۹ برنامه کاوش باستان شناسی در سال ۱۳۹۷به مرحله اجرا در آمده که بیش از ۳۳ مورد از آن ها از اعتبارات استانی تامین اعتبار شده اند و متاسفانه پژوهشکده باستان شناسی نتوانست تمامی برنامه های پرسش محوری که هر ساله اجرا می کند را به سرانجام رساند و تنها ۵ برنامه میدانی از این نوع تحقق یافته است.
او با بیان اینکه از جمله این برنامه های محدود انجام سومین فصل کاوش-های باستان شناسی در محوطه چگا سفلی در دشت زهره است گفت :یافته های سومین فصل کاوش در چگاسفلی مجموعه ای از بقایای معماری و دیگر فیچرهای باستانی را آشکار ساخته که بدون هیچگونه ابهامی نشان از ساختارها و مناسک آئینی در اواخر هزاره پنجم پیش از میلاد در فلات ایران دارد.
این باستان شناس با اشاره به این که داده هایی که در فصل گذشته کاوش از تل چگاسفلی بدست آمده، برخی از این مناسک و آئین ها را برای پژوهندگان تاریخ مذاهب اولیه روشن ساخته افزود: اطلاعات مربوط به اقتصاد معیشتی مردمان چگاسفلی که از مطالعات باستان جانورشناسی استخراج شده دیدگاه ما را در باره وضعیت زندگانی در هزاره پنجم پیش از میلاد در جنوب غرب ایران افزایش بیشتری داده است.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی: باستان شناسان کاوش های خود را در شرایط بد طبیعی و هوایی تنها با عشق انجام می‌دهند.
علی اصغر مونسان در مراسم افتتاحیه هفدهمین گردهمایی باستانشناسی ایران گفت: صحبت کردن راجع به موضوع فرهنگ کار دشواری است چون این موضوع بسیار فاخر است.صحبت از میراث فرهنگی دشوارتر از صحبت درباره فرهنگ است.
وی ادامه داد: میراث فرهنگی و آثار تاریخی سندی از هویت یک ملت،تاریخ نیاکان و تاریخ کشور و مردم است.جمع میراث فرهنگی نشان‌دهنده تجربیات بشر و راوی خاطرات ارزشمند بشر است.
مونسان با اشاره به اینکه میراث فرهنگی شاید به لحاظ جغرافیایی و مرزبندی‌ها با نام آن کشورها ثبت شود اما تمدن بشری را شکل داده‌اند و متعلق به جهانیان هستند تصریح کرد: امروز جنگ میان کشورها بر سر اثبات هویت کشورهاست و اگرچه این کار مذموم است اما نشان‌دهنده اهمیت میراث فرهنگی است. ملت بزرگ ما با تاریخ و پیشینه تاریخی پر اهمیت خودش، فرازها و فرودها را دیده و خاطرات تلخ و شیرینی را پشت سر گذاشته اما همیشه سهم مهمی از ایجاد تمدن بشری ،اخلاق و فرهنگ در سطح جهان داشته است.
وزیر میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی با تاکید بر اینکه باستان‌شناسان در تفسیر و معرفی آثار تاریخی و میراث فرهنگی نقش بسیار مهمی را ایفا کرده‌اند گفت: باستان شناس ها با همه کمبودها اتفاقات خوبی را رقم می زنند.من خواهش می کنم پژوهشگاه میراث فرهنگی به رغم وجود محدودیت ها همانند سال های گذشته حجم بالایی از کاوش های باستان شناسی را انجام دهد.
مونسان افزود: امید است که دست آوردهای عالی باستان شناسان در خصوص تمدن بشری و چگونگی ما شدن کماکان مورد بهره برداری امروزه ما قرار گیرد و بتوانیم به وسیله به کارگیری این دست آوردها آینده ای درخشان تر برای ایران و همه مردم جهان رقم زنیم.
وی با تأکید بر اینکه به نظر می رسد جیرفت می تواند از محوطه‌هایی باشد که باید توجه بیشتری به آن شود بیان کرد:ایرانیان در ایجاد تمدن بشری، اخلاق و فرهنگ در جهان سهم مهمی داشتند و این تجربیات عالی امروزه باید به خوبی به تجربه گرفته شود و به نظر می رسد که برخی از سایت های باستانی مانند جیرفت می توانند بخشی از فرهنگ و سند هویت ملت‌ها و تاریخ نیاکان ما را به خوبی معرفی کنند.
این عضو کابینه دولت دوم دکتر روحانی ادامه داد: در سال های گذشته و در دولت تلاش کردیم از تجربیات بین المللی استفاده کنیم و تجربیات خودمان در اختیار دیگر کشورها قرار دهیم با این حال به نظر می آید بهتر است همکاری بیشتر در عرصه منطقه ای در دستور کار ما در سال پیش رو قرار گیرد.
مونسان با اشاره با اینکه کشورهای منطقه به لحاظ شباهت فرهنگی درهم تنیدگی زیادی دارند، گفت: کشورهای عضو اکو بخش مهمی از فرهنگ منطقه ای و بالاتر از آن بخشی از تمدن و فرهنگ جهان را شکل می دهند و می توانند در این عرصه همکاری خوبی با یکدیگر داشته باشند.
گردهمایی سالانه یک سنت حسنه در باستان شناسی ایران است
معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گردهمایی سالانه باستان شناسان را یک رخداد ارزشمند دانست که سنتی حسنه در باستان شناسی ایران است.
محمد حسن طالبیان در مراسم افتتاحیه هفدهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران که به همت پژوهشکده باستان شناسی این پژوهشگاه برگزار شد گفت:در همه جای دنیا سرمایه گذاران زیادی در پژوهش های چند رشته ای به خصوص پژوهش های میراث فرهنگی و باستان شناسی سرمایه گذاری می کنند.
وی ادامه داد: ما به همان اندازه که به پژوهش و کاوش اهمیت می دهیم باید به حفاظت و مرمت و معرفی نیز اهمیت بدهیم.زیرا سایت های باستان شناسی می توانند به مقاصد گردشگری تبدیل شوند.
طالبیان با بیان اینکه زنده بودن هر سایت تاریخی به تداوم کاوش ها بستگی دارد تصریح کرد: باید به تمامی بعد های کاوش نیز در سایت ها توجه ویژه ای صورت گیرد تا سایت های تاریخی دچار آسیب نشوند همچنین مهم است که نتایج کاوش ها را به صورت بین المللی منتشر کنیم تا در حوزه جهانی بتوانیم حرفی برای گفتن داشته باشیم.
وی اظهار داشت: نمایشگاه هفدهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران امسال دارای آثار منحصر به فرد جهانی است و نشان دهنده اهمیت محتوایی و معنایی سایت های ایران است و شامل سایت های کلیدی و مهمی است که به معرفی فرهنگ و تمدن ارزشمند ایران کمک می کنند.
معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با با تاکید بر اینکه اولیوت این معاونت در سال آتی تبدیل سایت های باستانی به سایت موزه است اظهار داشت: من از وزیر اجازه گرفتم که امسال روی سایت موزه ها تمرکز کنیم و برخی از محوطه های باستان شناسی را با کمک پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به سایت موزه تبدیل کنیم تا با این کار سایت موزه ها توانمند شوند.
ثبت دیدگاه