در واکنش به تغییر مدیریتی انجام شده در پژوهشگاه میراث و بنا به وظیفه، جامعه باستانشناسی یادداشتی را آماده و منتشر کرده است. جامعه باستانشناسی ایران امیدوار است پژوهشگاه در شرایط تازه روند بهتری در پیش بگیرد و تجربه های ناصواب و نادرست پیشین تکرار نشوند.
پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری آنگونه که در اساسنامۀ آن آمده است دارای جایگاه «مرجعیت علمی» برای اداره پژوهش های مرتبط با میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور، دو دهه پیش راه اندازی شد تا جهت گیری ها، برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های کیفی و مناسبی را برای نیازهای میراث فرهنگی ایران تدوین و راهبری کند. گزارش های رسمی و برآورد عمومی کارشناسان نشان می دهد پژوهشگاه در انجام وظایف و رسیدن به اهداف خود ناموفق بوده است و «مدیریت ضعیف پژوهشگاه» یکی از علل این خسارت و خسران بوده است. در دسترس ترین و تازه ترین نمونه، مدیریت پیشین پژوهشگاه بود که نه توان و توشۀ علمی قابلی داشت تا بتوان راهبردها و جهت گیری های علمی پژوهشگاه را پی بگیرد یا برنامه ای مناسب و قابل قبول تدوین کند، نه تجربۀ موفق مدیریتی داشت که بتواند بر آن تکیه کند و افراد توانمند علمی را برای رسیدن به اهداف و وظایف پژوهشگاه کنار هم گرد آورد و نه حتی دغدغه و نگرانی جدی برای میراث فرهنگی و تمدنی ایران داشت. برای او، بسان دهها مدیر دیگر کشور، صندلی ریاست و بهره های آن مهمتر و ارزشمندتر از هر امر دیگری بود. خواه این امر دیگر، مواریث فرهنگی و تاریخی باشد خواه اخلاق و شایستگی. متاسفانه روال امور پژوهشگاه از آغاز هم چندان مطلوب نبود و در زمان مدیریت پیشین بر این نابسامانی ها بیشتر و بدتر دامن زده شد.
براستی، تاکنون پژوهشگاه متناسب با اساسنامه و در راستای وظایف، اهداف و اختیارات خود، کدامین سطح پژوهشی را ارتقا داد، چه کمکی به برآوردن نیازهای پژوهشی کشور و تربیت نیروی تخصصی کرد، سطح و کیفیت انتشارات آن پس از دو دهه چگونه است، به کدام فناوری نو و دوره های آموزشی مفید روی آورد و کدام یک از امکانات ضروری را برای نیازهای پژوهشگران فراهم آورد و با کدام نهادهای علمی و پژوهشی جهان که بویژه در حوزه ایرانشناسی فعال و پویا بودند ارتباط سازنده و سودمندی داشته است؟ مگر فرصت های اعتلای کشور همیشگی هستند که با بی برنامگی ها و بی تفاوتی های بیشمار از دست بروند؟ امروزه پژوهشگاه و پژوهشکده هایش راکد و روز به روز از اثربخشی آنها کاسته می شود. ارتباط استوار و منسجمی میان پژوهشگاه، وزارتخانه و ادارات استانی دیده نمی شود و پژوهشگاه از وظایف و اهداف خود بکلی دور شده است.
مصیب امیری برای ما باستان شناسان خاطره ای تلخ و سیاه بود تا در کنار مدیریت نامطلوب برخی از همقطاران و پیشینیانش بر میراث فرهنگی ایران، در آینده به بدی و سیاهی از آنها یاد شود. ما را با او سخنی نبود زیرا که از پیش روشن بود به اشتباه بر این جایگاه و مسند گمارده شده است. از او انتظاری نمی رفت. سخن و نقد و اندرز و هشدار نه در او اثر می کرد نه در بالادستانش. اینک اما چند روزی است همکار باستان شناسی دیگر بر این جایگاه کلیدی آمده است. دکتر مصطفی ده پهلوان، آگاه و آشنا به مبانی، اصول و روشهای پژوهش و میراث داری است. توان و تجربه موفق علمی و مدیریتی دارد و اهل فساد نیست. او اینک در آزمونی جدی و دشوار قرار گرفته است و لازم است به رسالت خطیر خویش آگاه باشد و بداند در چه جایگاهی ایستاده است. جامعۀ باستان شناسی ایران حضور ایشان را به فال نیک می گیرد و از او که دل در گرو میراث فرهنگی و تاریخی ایران دارد، توقع و انتظار اصلاح امور و غنیمت شمردن فرصت ها را دارد.
ضرورت دارد، ریاست کنونی پژوهشگاه از ارتباطات ناسالمِ مرسوم اداری که او را در انجام وظیفه ناموفق می دارد، بپرهیزد و کَژ راهه نرود. از توان افراد سالم، کاردان و با برنامه در مدیریت امور برای رسیدن به اهداف و وظایف پژوهشگاه بهره ببرد. عرصۀ کار و بازی را بر افراد بخشی نگر و تمامیت خواه باز ننماید. امکانات مناسب همچون آزمایشگاه های لازم را برای برآوردن نیازهای پژوهشی میراث فرهنگی کشور فراهم آورد. به سطح و کیفیت گزارش های پژوهشی و انتشارات پژوهشگاه و پژوهشکده ها توجه جدی نماید. گسست زیان آور میان پژوهشگاه با وزارتخانه و ادارات استانی را ترمیم بخشد. پیوند و پیوستگی ناموجود اما لازم و بایسته میان پژوهشکده ها و گروه های علمی درون پژوهشگاه را برقرار کند و بر رکود و رخوت حاکم بر آنها پایان دهد. روابط سودمند با نهادهای علمی و پژوهشی داخلی و بین المللی را که متاسفانه روز به روز از سطح آنها کاسته شده است، جانی تازه ببخشد و اعتبار بین المللی پژوهشگاه را بازگرداند. شایسته نیست پژوهشگاه با مراکز بین المللی که کرسی های ایرانشناسی فعال داشته یا دارند بی ارتباط باشد و پژوهشگران و ایرانشناسان در انزوا و گوشه گیری باشند. ارایه و اجرای برنامه های موثر و کاربردی در پژوهشگاه که میراث دوستی و ارجمند شمردن میراث فرهنگی و تاریخی را در جامعه عمق ببخشد مورد انتظار است. در این شرایط نامطلوب و دشوار، گفتگو و رایزنی با مقامات بالادست وزارتخانه – که متاسفانه عموماً تخصص و تجربه ای در حوزه میراث فرهنگی ندارند – یک ضرورت است تا آنها را از اقدامات و تصمیم گیری های نادرست و نابجایی که برای میراث فرهنگی ایران زیان آور است، بر حذر دارد.
جامعه باستان شناسی ایران چشم امید دارد که پژوهشگاه میراث فرهنگی در پسِ مدیریت تازه در شرایط امروز یا بدتر از امروز نباشد و با قرار گرفتن در جایگاه درست خود، نهادی علمی و پژوهشی در خدمت میراث فرهنگی و تمدنی ایران باشد.
ثبت دیدگاه