به گزارش ایران ورجاوند مرتضی رضوانفر دربارۀ این شهر کهن ایرانی چنین نگاشته است: شهر دربند، قدیمی‌ترین شهر روسیه است که توسط قبادِ یکم و فرزندش خسرو انوشیروان بعنوان بام امپراتوری ساسانی پایه‌گذاری گردید. این شهر دارای تعداد زیادی کتیبۀ فارسی است، از جمله چند کتیبه از فرمان‌های شاه عباس صفوی.

فرمان ساخت مسجد شاه عباس:
هذا بناء ابوالمظفر شاه عباس بهادرخان حسینی/
و بسعی قرخان بیگ سوازلو ولد پولادبیک/
خوش گوشۀ با صفاست آنجا، گویا نظر خداست آنجا/
نوشتن این تاریخ بارس ایل سنۀ ۱۰۳۶ق

فرمان مرمت مسجدجمعه:
بفرمان شه جم شاه عباس، که او را صد سکندر هست چاکر/
غلام در گهش حیدر قلی ساخت، چنین سدی بگردید از فلک سر/
پی تاریخ اتمامش که کردند، باقبال شهنشاهی میسر/
چو پیشانیش در آن سد خرد گفت، بنای ثانی سد سکندر (۱۰۲۲ق)

فرمان لایروبی چشمه:
در زمان عدالت آنشه، شاه عباس چاکر حیدر/
قلت آب قلعۀ دربند، چون شنید آنشه خجسته سیر/
حکم بر خان شیروان فرمود، آن عدالت بنا نیکو محضر/
آنکه نامش نجفقلی‌خان است، که زعدلش نمانده آفت و شر/
حاجی یعقوب را مقرر کرد، تا برآرد، زسنگ خاره، گهر/ …..