بهزاد مفیدی نصرآبادی: امکانات فضای مجازی نیز به‌سرعت این پدیده افزوده و آن را شدیدتر کرده است. به‌عنوان مثال در مقالات و کُتب بسیاری و همچنین در اطلاعاتی که از طریق فضای مجازی منتشر شده، به‌مراتب به مطالبی برخورد می‌شود که در آنها به تشریحاتی که فیثاغورس از پارسه (پرسپولیس) کرده، ارجاع داده شده است. این متون حتی مطالبی چون «حضور فیثاغورس در خاکسپاری کوروش» و «شیوه مراسم خاکسپاری او از زبان فیثاغورس» و غیره را تشریح می‌کنند. تمامی این منابع به کتاب «سیاحتنامه فیثاغورس» که به‌تازگی در ایران ترجمه شده، ارجاع می‌دهند. این کتاب در اصل نوشته شاعر و فیلسوف فرانسوی، پیِر سیلوان مارشال  است. وی کتاب «سفر فیثاغورس»  را که درحقیقت کتابی تخیلی است، بیش از دویست سال پیش در سال ۱۷۹۹ میلادی نوشته است. از خود فیثاغورس هیچ کتاب یا نوشته‌ای برجای نمانده است. حتی قضیه ریاضی فیثاغورس هم بعدها به او نسبت داده شده و اطمینانی نیست که واقعاً از او باشد. نویسندگان و شاعران در بسیاری موارد رمان‌ها یا حتی قطعات ادبی خود را با نام شخصیت‌های حماسی-اسطوره ای یا تاریخی تلفیق می‌کنند. به‌عنوان مثال نیچه، فیلسوف آلمانی، یکی از کتاب‌های خود را با عنوان چنین گفت زرتشت منتشر کرد. این بدان معنی نیست که در این کتاب گفته‌های زرتشت آورده شده است. در رابطه با فیثاغورس مثلاً کتاب دیگری در سال ۱۹۲۴ میلادی توسط اگمونت کُلِروس فون گِلدِرن  با عنوان فیثاغورس نوشته شده که او در آن یک رمان تقریباً تخیلی از زندگی فیثاغورس را تجسم کرده و تولد فرهنگ غرب را با آن تلفیق کرده است (von Geldern, 1924). مسلماً ترجمه چنین منابعی به فارسی، در جهت آگاهی از اشعار و ادبیات اروپا بسیار مفید است، ولی برداشت اشتباه از مطالب آنها به‌عنوان رخدادهای تاریخی به سردرگمی هویتی موجود می‌افزاید. خواننده به این‌گونه متون در راستای یافتن هویت تاریخی خود معطوف و به‌علت عدم تفکیک واقعیت تاریخی از قطعه ادبی، فلسفی یا رمان، به برداشتی اشتباه در رابطه با تاریخ می‌رسد و درنهایت با بال‌وپر دادن به آن، تخیل مزبور به‌عنوان هویت تاریخی القا می‌شود.

این مثال به‌خوبی نشان می‌دهد که در سردرگمی موجود، خواننده تشنه اطلاعات است و به هر چیزی متوسل می‌شود. واقعیت تاریخی با افسانه و دروغ آمیخته می‌شود و هویتی را تشکیل می‌دهد که پایه‌ای علمی ندارد و با کوچک‌ترین جست‌وجو در منابع علمی، متزلزل شده و فرو می‌ریزد. این هویت متزلزل و ضعیف به عقیده من بزرگ‌ترین معضل فعلی جامعه ایران است که موجب از خود بیگانگی شدید و درنهایت منجر به تقلید کورکورانه از جوامع غربی شده است.

برگرفته از: مفیدی نصرآبادی، بهزاد. (۱۴۰۲). «تاریخ: واقعیت، افسانه یا دروغ؟ نقش «حافظه جمعی» در شکل‌گیری هویت»، مجموعه مقاله‌های همایش میراث باستان‌شناختی و بازخوانی هویت ملی ایرانی: از نگاه غربی، از نگاه ایرانی، به‌کوشش سیروس نصراله‌زاده و شاهین آریامنش، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.