یکی از پنل‌های دومین روز نشست امنیتی هرات در شهر دوشنبه تاجیکستان با عنوان «نوروزستان: ایران‌شهر و همبستگی همسایه‌ها» برگزار شد. در این پنل بحث مفصلی در مورد حوزه فارسی‌زبان، جدال هویتی در منطقه، و برخورد دولت‌های ایران، تاجیکستان و افغانستان نسبت به ارزش‌های «ایران‌شهری» صورت گرفت.
حبیب‌الله فاضلی، استاد دانشگاه تهران، در مورد مفهوم «ایران‌شهر» گفت که قدیمی‌ترین مفهوم سیاسی در «ایران فرهنگی» است و در متون اوستایی از دوره پیشاهخامنشیان ذکر شده است و در سلسله‌های بعدی تبدیل به مفهوم سیاسی شد.
او با اشاره به اینکه قلب حوزه ایران‌شهر خراسان بزرگ است، افزود: «در دوره اسلامی طبعا ایران‌شهر به مثابه روح جهان ایرانی و مفهوم سرزمینی و مشروعیت‌ساز بوده است. ارزش‌های ایران‌شهری مثل داد و دادگری و روایتی اهورایی که از زیست ایرانیان دارند وارد دوره اسلامی شده است. بلوغ این ایده از زمان شاه اسماعیل در دوره صفویه است که در دوره‌های نادرشاه و قاجار ادامه یافته است.»
او تاکید داشت که وطن ایران‌شهر، وطن فارسی‌زبان‌ها است اما با منطق وستفالیایی (دولت-ملت) منطق ایران‌شهری در ذیل روایت اروپایی به فراموشی سپرده شده است.
جاوید احور، پژوهشگر، نیز گفت که ناسیونالیسم در منطقه «بین ما شکاف ایجاد کرد».
آقای احور افزود: «شمار زیادی از بهترین نویسندگان و اندیشمندان در کشورهای منطقه از زبان و ادب فارسی بهره برده‌‌اند. برخی این نویسندگان که از اقوام دیگری بوده‌اند در غنای زبان فارسی تاثیر گذاشته‌اند.»
او گفت باید در فکر وصل کردن کابل و مراکز عمده فرهنگی در شبه‌قاره هند و آسیای میانه باشیم.
عبدالله راهنما، نویسنده تاجیکستانی، نیز گفت کشورهای مختلف در این حوزه تمدنی با منافع ملی خود وجود دارند. از طرف دیگر، «افراط‌گرایی دینی» تهدیدی به این حوزه تمدنی است و به نوعی «مرگ تمدنی» را بوجود آورده است.
او تاکید داشت که مبارزه ما با افراط‌گرایی فراتر از جنبه امنیتی دارد و اشتباه بزرگی بود که «مثلا در افغانستان آن را در چارچوب مبارزه قدرت» دیدند. این مبارزه حیاتی است و باید «ضدیت با این سیل خرابگر» تمدنی باشد.
به گفته او، «فتواهای ضد نوروز» در منطقه نشان می‌دهند که دیدگاه افراط‌گرایی در حال «پیروز شدن» است.
آقای راهنما افزود: «در سه کشور فارسی‌زبان امروز، در دو تای آن‌ها نظام دینی است که اولویت‌های آن‌ها مذهبی است و ارزش‌های نوروز به سطح دوم رفته است و حتی کشورهای فارسی‌زبان نتوانستند در مورد ایجاد یک تلویزیون مشترک به توافق برسند و پروژه کشورهای فارسی‌زبان شکست خورد.».
او از یکی از ملاقات‌های اخیر مقام‌های سطح بالای دو کشور فارسی‌زبان افغانستان و تاجیکستان یاد کرد که «از مترجم استفاده شد».
او گفت: «۱۵۰ سال پیش ۱۰ برابر بیشتر در منطقه به زبان فارسی صحبت می‌شد و قدرت سیاسی ۵۰ برابر بیشتر از امروز بود»؛ حالا تاجیکستان تنها کشوری است در منطقه که درفش کاویانی را در پرچم خود زده است.
نظیف شهرانی، استاد دانشگاه در آمریکا، نیز در این بحث گفت که در دوره اسلامی ایران‌شهری مطرح نبود. اما بعد از دوره ملت-دولت، فرهنگ سیاسی ملی ایجاد شد که به گفته او «زهرآلود» بوده است. در حالی که در دوره امپراطوری‌های اسلامی خواسته قدرت مرکزی از اقوام با فرهنگ‌های مختلف تنها باج و خراج بود و کاری به فرهنگ آن‌ها نداشت.
ثبت دیدگاه